SF & MD
SOSYAL FOBİ VE MANİK DEPRESİF BOZUKLUK İLİŞKİSİ?
Acaba altta
yatan bir SOFT manik depresif bozukluk mu sizi SOSYAL FOBİK hale
getirdi? Belki de sosyal fobinin bir alt grubu manik depresif ?
Yapılan çalışmalarda sosyal fobi hastalarında ki manik depresif
özellikler görülmesi oldukça değerli bir bilgidir. Tam tersine manik
depresif hastalarda da sosyal fobi görülme sıklığının yüksek olması
da oldukça ilgi çekicidir. Normal hipomanik dönem ya da antidepresan
kullanımı nedeniyle gelişen hipomani dönemlerinde ise sosyal fobinin
tamamen düzelmesi, bu iki hastalık arasında ki bağlantıya dikkat
çekmektedir. Bu konuda yeni bilimsel çalışmalara ihtiyaç vardır.
Himmeloch 1996çalışmasında MAO inhibitörü ile tedavi
ettiği 32 sosyal fobi hastasının 18’ inin iyileştiğini, bu iyileşen
hastaların 14 tanesinin ise hipomanik hale geldiğini hem klinik
görüşme, hem de spesifik skalalar ile saptamıştır. Yazar, ilaç tedavisi
ile iyileşen kimi sosyal anksiyeteli hastalarda hipomani ortaya
çıkışını eştanı konsepti ile açıklamamıştır. Bu olgularda ki sosyal
anksiyetenin, bipolar II bozukluğun depresif volisyonal inhibisyonu ya
da göreceli olarak instrumental , amaçsal davranış paralizisinden
kaynaklanan bir parçası olarak dikkate alınabileceğini speküle
etmiştir. Kısa anlatımla hipomani bu hastalarda sosyal fobiyi tam
tersine döndürebilir. ( Perugi ve ark. 1999b)
Perugi ve ark retrospektif değerlendirmesinde panik
bozukluğu, OKB ve sosyal fobi hastalarında manik depresif eştanısını,
anksiyeteli durum ile hipomani arasında temporal (geçici) ilişki ile
açıklamıştır. Sosyal fobi-Bipolar bozukluk eştanısı alan hastalarda
Bipolar I eştanısı %12.7 , Bipolar II eştanısı % 87,3 olarak
bulunmuştur.
Yazar bu hipomani durumunun hastaların semptomatik fazında tesadüfen
mi, yoksa iyileşmeyi takiben mi araştırmış. Hemen hemen tüm vakalarda
sosyal fobi, manik depresif bozukluğun başlangıcından önce gelmekte
olduğunu ve hipomani anında tam olarak iyileşme gösterdiğini
değerlendirmiştir.
Yalnızca hastalarda sosyal fobinin durumsal formundan
muzdarip olanlarda, kalıcı bazı performans anksiyetesi rapor
edilmiştir. Diğer hastaların tümünde erken başlangıç, yetersizlik
(disabling),sosyal fobigeneralize alt tipi ve kaçıngan kişilik bozukluğu
mevcut bulunmuştur. ( Perugi ve ark. 1999b)
Manik depresif bozukluk ile Anksiyete bozuklukları arasında
yüksek oranda birliktelik görüldüğüne dair kanıtlar vardır ( Freeman ve
ark. 2002).
Sosyal fobinin diğer mental bozukluklarla bağlantılı olma
eğilimi çeşitli klinik ( Van Ameringen ve ark. 1991) ve
epidemiyolojik çalışmalarla ( Schneier ve ark. 1991)
desteklenmektedir.
Van Ameringen ve ark. 1991’de 57 Sosyal fobi hastasında Panik bozukluğu
sıklığını % 49.1, M. Depresyon sıklığını %70, OKB sıklığını %10.5 ,
bipolar bozukluk sıklığını %3.5 olarak bulmuşlardır.
Sosyal fobide en sık eş tanı Major Depresyon % 35- 80 olarak bulunmuştur (Stein ve ark 1991, Van Ameringen ve ark. 1991)
Kesler ve arkadaşları 1994 ve 1997 de bipolar I hastalarda %47,2,
genel popülasyonda %13.3 olarak Sosyal fobi eş tanısı oranını
bulmuşlardır.
Bipolar Bozukluklu 288 hastanın ise, %16’sı DSM IV’e göre Sosyal fobi kriterlerini karşılamıştır (McElroy 2000).
Benzer Sosyal fobili 71 hastanın %21,1’inde bipolar II Bozukluk bulunmuş (Perugi ve arkadaşları 1999a).
Macaristan çalışmasında ise manik depresif hastaların %7,8’inde
tekuçlu depresyon hastalarının %17,6’sında, genel popülasyonun
%6,2’sinde Sosyal Fobi bulunmuştur (Szadoczky 1998)
Himmeloch 1996’da çalışmasında sosyal fobi hastalarında MAO
inhibitörü antidepresanların indüklediği hipomanik kayma, sosyal fobi
ile soft bipolar bozukluk arasında ki kuvvetli bağlantının en iyi
bilgisidir.
Perugi ve ark. 1998 çalışmasında sosyal fobi hastalarında
major depresyon sıklığını % 52, Bipolar II bozukluk sıklığını % 21 (
kadınlarda daha sık), panik bozukluğu sıklığını %45, OKB sıklığını % 38
olarak bulmuşlardır. Bu çalışmada sosyal fobi hem major depresyon,
hem de bipolar bozukluk ile bağlantılı bulunmuştur.
National Comorbidity Survey çalışmasında panik bozukluğu ve
sosyal fobi komorbidite riski, unipolar bozuklukla karşılaştırıldığında
bipolar bozuklukta daha sık bulunmuştur. Angst ve ark. 1998
çalışmasında DSM IV e göre hipomani, kısa rekürran hipomani ve sporadik
kısa hipomani tanı kriterlerini karşılayan hastalarda kontrol grubuna
göre, özellikle sosyal fobi, panik bozukluğu, OKB eştanısı oranının daha
yüksek olduğu bildirilmiştir.
Perugi ve ark retrospektif değerlendirmesinde bipolar 2 bozuklukta
Sosyal fobi eştanısı % 21.1, OKB eştanısı %17.7, Panik bozukluğu
eştanısı ise % 5 olarak bulunmuştur.
Akiskal 1996’ da anksiyete bozuklukları ve bipolar spectrum
bozuklukları arasında ki eştanısının klinik ve epidemiyolojik
çalışmalarının nispi olarak ihmal edildiğini ve bunun da bipolar II
bozukluk hastalarına, sıklıkla hatalı olarak unipolar depresyon yada
kişilik bozuklukları tanılarının konulduğunu bildirmiştir.
Bu konuda yeni çalışmalara ihtiyaç vardır.
KURAMSAL BAKIŞ
Manik Depresif bozukluk ve anksiyete bozuklukları arasındaki ilişki 3 ayrı model ile açıklanmaya çalışılmıştır.
İlk modelde, her iki hastalığında farklı antiteler olduğu,
patopsikolojik olarak farklı oldukları şeklindedir. Her iki
hastalığında yaygın olması nedeniyle birlikte bulunma sıklıklarında
fazla olduğu şeklindedir. İkiuçlu bozukluk hastalarında yüksek anksiyete
belirtilerinde Lityuma yanıt, düşük anksiyete düzeyi hastalarından
daha az olması (Feskey 2000, Young ve arkadaşları 1993), aynı zamandan
sağaltım verilerinde benzodiazepinlerin uzun süreli duygudurum
dengeleyicisi olmadıkları gösterilmesi (Aranson 1989) bu görüşü
desteklemektedir.
Epidemiyolojik çalışmalarda her iki hastalığın birlikteliğinin umulandan
daha sık olması ise bunu desteklememektedir. Genetik çalışmalar ise,
yine bir bağlantı olduğunu desteklememektedir (McKinnon ve arkadaşları 1998).
İkinci model ise her iki hastalığı ayrı hastalık saymakla birlikte,
patopsikolojik olarak ilişkili olduklarını ileri sürmektedir.
Epidemiyolojik ve genetik veriler bu görüşü desteklemektedir (Angst 1998, Chen Dilsaver 1995a,b, Kesler ve arkadaşları 1997, Szadoczky ve arkadaşları 1998).
Biyolojik yaklaşımlar da bu görüşü desteklemektedir. İkiuçlu bozukluk
ve anksiyete bozukluk eş tanısında, Kromozomal materyalde genetik bir
bağlantının sonucu olabilir. Anksiyete bozukluğu ve ikiuçlu bozukluk
niteliği ikiuçlu bozukluğun bir alt tipi olabilir (Freeman ve Freeman
2000).
Üçüncü model ise, hem ikiuçlu hem de anksiyete bozukluklarını, affekt
regülasyonundaki bir defektten kaynaklandığını ve sıklıkla
patopsikolojik olarak bir anormalliği yansıttığı şeklindedir (Chen ve Dilsaver 1995).
Bu model yaygın anksiyete ve sosyal anksiyeteyi,obsesyon ve kompulsiyonu
ve panik anksiyetesini, ikiuçlu bozukluğun patolojik affektif durumun
bir belirtisi olarak görmektedir. Diğer anksiyete bozukluklarında
belirtileri yanı sıra yaygın anksiyetenin, karma dönemda ve disforik
manide sık görülmesi , bu modeli desteklemektedir (Cassidy ve arkadaşları 1998,a; Dilsaver ve arkadaşları, 1997; Post ve arkadaşları,1989;Winokur ve arkadaşları 1969).
Manide anksiyete düzeyinin yüksekliği ile kötü lityum yanıtının
bağlantılı olması, manideki depresyon ile anksiyete arasındaki bağlantı
(daha yüksek anksiyete, daha yüksek depresyon) (Cassidy ve arkadaşları 1998,a) ve manideki depresyonla lityum kötü yanıtının bağlantılı olması (Swann ve arkadaşları, 1997) bu modeli desteklemektedir.
Ayrıca bütün anksiyete bozukluklarında antidepresan’a bağlı mani ve
hipomani’nin sık görülmesi (Himmelhoch, 1998;Perugi ve arkadaşları
1999,b), bu model ile açıklanmak istenmiştir. Bazı yazarlar ise
anksiyete bozukluklarında Antidepresan ilaçlara hipomani ile yanıtı,
ikiuçlu spektrum içerisinde sınıflandırmaktadır. Bu durumun, mizaca
bağlı ya da kişilik faktörleri ile (Siklotimik kişilik, ya da anksiyöz
yapı yada kişiler arası ilişkilerde hassasiyet gibi), hem ikiuçlu, hem
de anksiyete bozukluklarında eğilim yaratan bir durum olarak kabul
edilebilmektedir (Akis kal ve arkadaşları 1979, Himmelhoch,1998; Perugi
ve arkadaşları 1999a)
KAYNAKLAR :
- Freeman ve ark. The comorbidity of bipolar and
anxiety disorder: prevalance, psychobiology, and treatment issues, J
Affect Disord 2000; 68: 1-23
- Kessler ve ark 1994. Lifetime and 12-month
prevalanceof DSM-III R Psychiatric disorders in the united states:
results from the National Comorbidity Survey. Arch Gen Psyhiatry
51, 8-19
- Kessler ve ark 1997. The epidemiology of DSM III-R
bipolar I disorder in a general population survey. Psychological
Med. 27, 1079-1089
- Mc Elroy va ark 2000, Axis I psychiatric
comorbidity and its relationship with historical illness variables in
288 patients with bipolar disorder. Am J Psychiatry, in pres.
- Szadoczky ve ark 1998. The prevalance of major
depressive and bipolar disorders in Hungary. Results from a national
epidemiologic survey. J Affect Disord ; 50: 153-162
- Aranson ve ark,1989. Clonazepam treatment of five
lithium refractory patients with bipolar disorder. Am J Psychiatry
146; 77-80
- Feskey ve ark 2000. Anxiety as a corrolate of
response to the acute treatment of bipolar I disorder. Am J Psychiatry
157 ; 956-962
- Young ve ark 1993. Anxious and non-anxious bipolar disorder J Affect Disord 29: 49-52
- McKinnon ve arkadaşları 1998.
- Angst J 1998. The emerging epidemiology of hipomania and bipolar II disorder J Affect Disord 50:143-151
- Chen Dilsaver 1995a. Comorbidity of panic
disorderin bipolar illness: evidence from epidemiologic catchment area
survey. Am J Psychiatry 152; 280-282
- Chen Dilsaver 1995b. Comorbidity for obsessive
compulsive disorder in bipolar and unipolar disorders. Psychiatry
Res. 59; 57-64
- Cassidy ve arkadaşları 1998,a. A factor analysis of the signs and semptoms of mania. Arch Gen Psyhiatry 55,27-32
- Dilsaver ve arkadaşları, 1997. suicidality, panic
disorder and psychosis in bipolar depression, depressive mania
and pure-mania. Psychiatry Res. 73; 47-56
- Post ve arkadaşları,1989. Dysphoric mania: clinical and biological correlates. Arch Gen Psyhiatry 46;353-358
- Winokur ve arkadaşları 1969. Manic_ depressive illness. CV Mosby, Saint Louis
- Swann ve arkadaşları, 1997. Depression during
mania: treatment response to lithium or Divalproex. Arch Gen Psyhiatry
54;37-42
- Akis kal ve arkadaşları 1979. Cyclothymic temperamental disorder. Psychiatr Clin. North Am.2, 527-554.
- Himmelhoch,1998. Social anxiety, hipomania and
the bipolar spectrum: data, theory and clinical issues. J Affect
Disord 50:203-213
- Perugi ve arkadaşları 1999a. Depressive
comorbidity of panic, social phobic, and obsessive Compulsive
disordersre-examined: is there a bipolar connection. J. Psych. Res. 33,
53-61
- Perugi ve arkadaşları 1999b. Anxious- bipolar comorbidity. Psychiatr Clin. North Am.22, 565-583
- Van Ameringen ve ark 1991: Relationship of social phobia with other psychiatric illness. J Affect Disord 21: 93-99
- Schneier ve ark 1992 : Social phobia: comorbidity in an epidemiogical sample. Arch Gen Psychiatr 49: 282-288
- Weiller ve ark. 1996: Social phobia in general
health care : an unrecognised, untreated disabling disorder. Br J
Psychiatry 168: 169-174
- Stein ve ark 1990 . Major depression in panic
disorder : factors associated with course and recurrence. J Affect
Disord 19(4): 287-296
- Reich ve ark 1993: Comorbidity of panic and major depressive disorder. J Psychiatr Res 27: (suppl 1), 23-33
- Himmeloch J 1996 : Complex presantations of bipolar disorder. Euro Neuro- psychopharm 6 (suppl 3): 219
- Perugi ve ark. The temporal relationship between
anxiety disorders and (hipo)mania : A retrospective examination of 63
panic, social phobic, obsessive-compulsive patients with comorbid
bipolar disorder. J Affect Disord 1998, in press.